پایان نامه كارشناسی ارشد رشته حقوق بین الملل با عنوان اشغال در حقوق بین‌الملل با تأكید بر وقوع آن در دو دهه اخیر
چكیده
به طور کلی عمل اشغال سرزمین یک دولت توسط قوای بیگانه در بسیاری از جنگهای بزرگ رخ داده و شکی نیست که اکثر قریب به اتفاق موارد آن مشروعیت بین المللی نداشته و به عنوان عملی مغایر با حقوق بین‌الملل شناخته شده و ممنوع بوده است . اما با عنایت به این حقیقت كه چنین عملی بارها به وقوع پیوسته و ممنوعیت آن نادیده گرفته شده ، لذا در جهت حفظ حقوق و امنیّت سكنه اراضی اشغالی ، وجود مقرراتی كه در طول دوران اشغال ، رعایت آنها توسط قدرت اشغال کننده الزامی باشد ، ضرورت دارد. در مقابل ، سكنه منطقه اشغالی نیز موظف به رعایت مقرراتی هستند كه خودداری از انجام آن ممكن است بعضی از اعمال غیر قانونی حاكم اشغالگر را توجیه نماید. به همین دلیل به تدریج قواعد و مقرراتی در این رابطه در سطح بین‌الملل شكل گرفته و لازم‌الرعایه گردیده كه مختص زمان اشغال بوده و در این وضعیّت اجرا می‌شود .
هر كدام از موارد اشغال سرزمینها ، مشمول آثار حقوقی مشترك بوده و در بعضی از انواع آن ، علاوه بر آثار حقوقی مشترك ، اثرات حقوقی خاص خود نیزدارد كه بررسی و مقایسه تطبیقی مواردی از آن همراه با تحلیلی حقوقی اهمیت فراوانی دارد .
هدف پژوهنده از تدوین این پایان نامه بررسی پیرامون مواردی است كه در حقوق بین‌الملل به عنوان اشغال قلمداد می‌شود ، با عنایت و توجه خاص بر وقوع آن در دو دهه اخیر در سطح بین‌الملل ، همچنین بررسی و تحلیل پیرامون حقوق متقابل شهروندان و دولت اشغالگر و بالعكس ، و در مرحله تفصیلی و عملی آن ، موارد اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی، اشغال قسمتهایی از ایران در جنگ تحمیلی(به خصوص اشغال خرمشهر)به وسیله نیروهای متجاوز بعث عراق، اشغال كویت توسط عراق ، اشغال یوگسلاوی ، اشغال مجدد افغانستان توسط ایالات متحده آمریکا و نهایتاً اشغال فعلی عراق مورد ارزیابی عمیق و تفصیلی قرار خواهد گرفت . همچنین در این پژوهش ضمن تبیین مقررات و حقوق حاكم بر اشغال ، جامعیت و کفایت قواعد بین المللی موجود ارزیابی و عملكرد قدرتهای اشغالگر و میزان پایبندی آنها به قواعد فعلی مورد بررسی قرار می گیرد و در حد امكان در بیان نقایص موجود آن تلاش می گردد. در ضمن با عنایت به محدودیت بسیار منابع مستقیم در این زمینه ، تلاش گردیده كه پایان نامه مذكور از وضعیّت كمی و كیفی مطلوبی برخوردار باشد.
کلمات کلیدی:
اشغال
حقوق بین‌الملل
كنوانسیون
اشغال نظامی
سازمان ملل
مقدمه
از ابتدای تشكیل جوامع بشری ، در موارد عدیده‌ای دولتها به قصد گسترش و بسط قلمرو حاكمیـّت خود اقدام به شعله‌ور ساختن آتش جنگ نموده و سرزمینهای یكدیگر را مورد تجاوز قرار داده و ضمن تصرف و اشغال تمامی یا بخشی از اراضی هم‌دیگر ، اقدام به توسعه و گسترش قلمرو خود می‌نمودند . نتیجه فتح در یك جنگ ، اشغال سرزمین مغلوب بوده و مردم آن سرزمین ناچاراً مطیع اهداف و برنامه‌های دولت غالب می‌گردیدند .
تا اواخر قرن 17 میلادی ،اشغال نظامی ، انتقال حكمیـّت را به نفع كشور اشغال‌كننده در بر می‌داشت . به همین دلیل قواعد و مقرراتی كه هنگام اشغال نظامی سرزمین بیگانه ، قابلیـّت‌اجرایی داشته باشد ، موجود نبوده و كمبود آن نیز احساس نمی‌شد .
بنابراین در مورد سكنه مناطق اشغالی كه پس‌از تصرف به‌طور خودكار ، اتباع دولت فاتح محسوب می‌شدند ، قوانین و مقررات دولت فاتح نیز اجرا می‌شد . اما از اوایل قرن هیجده میلادی دیدگاههای جدیدی در این خصوص به وجود آمد كه بر اساس آن انضمام سرزمین اشغالی به دولت اشغال‌كننده را از نظر بین‌المللی غیرقابل قبول می‌دانست . این نگرش جدید پایه‌گذار معاهداتی گردید كه به تدریج در حال توسعه و تكامل است . این معاهدات شامل قواعد و مقرراتی است كه بر سرزمینهای اشغالی حاكم بوده ، حقوق و تكالیف ساكنین مناطق اشغالی و دول اشغال‌كننده را در بر دارد .
این تحقیق شامل دو بخش كلّی است كه در بخش اول آن ابتدا كلیاتی شامل مفهوم اشغال ، شرایط تحقق آن ، انواع و ماهیت آن بیان شده و سپس در فصل دوم ، منابع بین‌المللی موجود و حاكم بر اشغال و عوامل مؤثر بر وضع آن مورد ارزیابی قرار می‌گیرد . در ادامه به بررسی آثار حقوقی ناشی از اشغال نظامی پرداخته خواهد شد .
در بخش دوم ضمن بیان مصادیقی از اشغال نظامی در سطح بین‌المللی ، بر موارد وقوع آن در دو دهه اخیر ، تأكید خواهد شد .
در فصل اول این بخش ، وضعیـّت اشغال در دو جنگ بزرگ جهانی و سپس اشغال ویتنام مورد ارزیابی كلّی قرار گرفته و سپس در فصل دوم ابتدا اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی سابق كه تا اوایل دهه نود ادامه داشت ، بررسی گردیده و در ادامه بحران بالكان و اشغال جمهوری‌تازه استقلال یافته بوسنی‌هرزگوین توسط ارتش یوگسلاوی سابق مورد تحلیل قرار می‌گیرد . سپس جنگ عراق با ایران و اشغال بخش‌هایی از كشورمان مورد ارزیابی قرار گرفته و پس‌از آن وضعیـّت اشغال كویت توسط عراق و اشغال افغانستان توسط ایالات متحده آمریكا و متحدانش در ناتو و در نهایت وضعیـّت اشغال عراق توسط ایالات متحده آمریكا به همراه انگلستان و تعدادی از هم‌پیمانانش مورد تحلیل حقوقی قرار می‌گیرد .
همچنین در هركدام از مباحث یا مصادیق ذكر شده در این بخش ، زمینه‌ها و علل وقوع جنگ و متعاقب آن اشغال نظامی بیان شده ، اقدامات و مصوبات سازمان ملل متحد و شورای امنیـّت و نیز واكنش جامعه بین‌المللی نسبت به مصادیق فوق موردتحلیل قرار گرفته و در پایان موارد نقض معاهدات بین‌المللی حاكم بر مناطق اشغالی در مصادیق یاد شده از دیدگاه حقوق بین‌الملل ارزیابی می‌گردد .
فهرست مطالب
مقدمه . 1
بخش اول :
بررسی كلی نظام حقوقی اشغال از نظر حقوق بین‌الملل
فصل اول : مفهوم اشغال ، شرایط تحقق ، انواع و ماهیت آن . 4
مبحث اول : مفهوم اشغال 4
تفاوت اشغال با تهاجم . 6
رابطه تجاوز با اشغال . 6
مبحث دوم : شرایط تحقق اشغال 8
مبحث سوم : انواع اشغال از دیدگاه حقوق بین‌الملل 10
گفتار اول : اشغال با مصلحت (دوستانه)10
گفتار دوم : اشغال نظامی ( خصمانه) 12
مبحث چهارم : بیان اجمالی ماهیت اشغال 14
فصل دوم : منابع بین‌المللی اشغال و عوامل مؤثر بر وضع آن 15
مبحث اول : دیدگاه تاریخی 15
مبحث دوم : منابع موجود 18
گفتاراول : منابع فرعی 19
گفتار دوم : منابع اصلی 19
اولین منبع _ عهدنامه 1864 ژنو در خصوص حمایت از مجروحان ، بیماران جنگی و كاركنان بهداری در زمان جنگ20
دومین منبع _ كنوانسیون مورخ 18 اكتبر 1907 لاهه 20
سومین منبع _ پیمان 15 آوریل 1935 واشنگتن در زمینه حفاظت از بناهای تاریخیی ، مراكزعلمی ، هنری و فرهنگی
در زمان جنگ 22
چهارمین منبع _ كنوانسیون حمایت از اموال فرهنگی هنگام جنگ ( مصوب آوریل 1954 )22
پنجمین منبع _ كنفرانس 1919 صلح ورسای 24
ششمین منبع _ عهد نامه بین‌المللی مورخ 9 دسامبر 1948 مربوط به جلوگیری از كشتار دسته جمعی یا ژنوسید 25
هفتمین منبع _ كنوانسیونهای چهارگانه ژنو مصوب 12 اوت 1949 (مهمترین منابع) 28
كنوانسیون چهارم ژنو راجع به حمایت افراد كشوری ( غیر نظامی ) در زمان جنگ 29
باب اول کنوانسیون چهارم ژنو « مقررات عمومی كنوانسیون » 30
باب دوم کنوانسیون چهارم ژنو « حمایت كلی اهالی در مقابل بعضی اثرات جنگ » 33
باب سوم کنوانسیون چهارم ژنو « وضع اشخاص مورد حمایت و معامله با آنان » 35
اراضی اشغال شده ( از باب سوم کنوانسیون چهارم ژنو ) 38
ضمانت اجرای كنوانسیونهای چهارگانه 1949 ژنو 52
هشتمین منبع _ پروتكلهای الحاقی مصوب ژوئن 1977 به كنوانسیونهای چهارگانه ژنو 55
فصل سوم : آثار حقوقی ناشی از اشغال نظامی 65
مبحث اول : حاكمیت دولت و اشغال نظامی 65
گفتار اول : نظریه علمای حقوق در مورد حاكمیت دولتها در زمان اشغال 66
گفتار دوم : تصمیمات قضائی 67
گفتار سوم : رویه بین المللی كشورها در زمینه اشغال 68
گفتار چهارم : وضعیت اشغال و حاكمیت دولتها با توجه به قواعد و اسناد بین‌المللی 69
مبحث دوم : صلاحیتهای حاكم قانونی و دولت اشغال كننده در اراضی اشغالی 71
گفتار اول : صلاحیت قانونگذاری 71
گفتار دوم : صلاحیت قضائی 72
الف ) صلاحیت رسیدگی به جزائم عادی و دعاوی مدنی 72
ب ) صلاحیت رسیدگی به جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت 75
ج ) اصول محاكمات لازم الرعایه ( آئین دادرسی ) 77
گفتار سوم : صلاحیت اداری 78
گفتار چهارم : وضعیت جنگهای آزادی بخش در اراضی اشغالی 79
مبحث سوم : آثار حقوقی اشغال بر اموال و سكنه سرزمینهای اشغالی 80
گفتار اول : اثر حقوقی اشغال بر اموال 80
1- 1- اموال دولتی ( عمومی ) 80
2- 1- اموال غیردولتی ( خصوصی ) 81
گفتار دوم : تأثیر اشغال بر سكنه اراضی اشغالی از نظر حقوق بین‌الملل 82
1-2- حق حیات ، آزادی و حیثیت فردی اتباع كشور اشغال شده 82
2-2- آثار اشغال بر حقوق بیگانگان حاضر در سرزمینهای اشغالی 83
فصل چهارم : نگاهی آماری به موارد عمده اشغال نظامی 84
**************
بخش دوم
تحلیلی حقوقی بر مصادیقی از اشغال نظامی در سطح بین‌الملل
فصل اول : بررسی وضعیت جنگ واشغال در دو نبرد بزرگ جهانی از دیدگاه حقوق بین‌الملل90
مبحث اول : جنگ جهانی اول90
مبحث دوم : جنگ جهانی دوم 93
مبحث سوم : بررسی ابعاد حقوقی اشغال ویتنام توسط ایالات متحده آمریكا .. 96
فصل دوم : تحلیلی حقوقی بر مصادیقی از اشغال نظامی در دو دهه اخیر .. 99
مبحث اول : بررسی ابعاد مختلف اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی . 99
گفتار اول : اهمیت استراتژیك افغانستان و علل حمله شوروی و اشغال این كشور . 99
1- 1- اهمیت استراتژیك افغانستان 99
2-1- علل حمله نظامی شوروی به افغانستان و اشغال این كشور100
گفتار دوم : موضع گیری جامعه بین‌المللی در قبال اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی 101
وضعیت حاكمیت افغانستان در زمان اشغال . 102
مبحث دوم : بحران بالكان و اشغال جمهوری‌های تازه استقلال یافته از دیدگاه حقوق بین‌الملل . 104
گفتاراول : زمینه‌ها و علل ایجاد بحران در جمهوری دموكراتیك فدرال یوگسلاوی . 104
گفتار دوم : واكنش جامعة بین‌المللی و عملكرد سازمان ملل متحد در زمینة اشغال بوسنی هرزگوین . 104
مبحث سوم : بررسی حقوقی تجاوز عراق و اشغال بخش‌هایی از خاك ایران .110
گفتار اول : ریشه‌ها و علل تجاوز نظامی عراق به ایران .110
گفتار دوم : عملكرد شورای امنیت سازمان ملل متحد . 11
گفتار سوم : تحلیلی بر اقدامات جنایت‌آمیز عراق در مناطق اشغالی در طول جنگ با ایران . 114
مبحث چهارم : اشغال كویت و اثرات حقوقی آن در سطح بین‌الملل . 119
گفتار اول : علل تاریخی و زمینه‌های اشغال كویت توسط عراق . 119
گفتار دوم : اصل حاكمیت دولت و اشغال كویت .120
گفتار سوم : ارزیابی عملكرد سازمان ملل و جامعه بین‌المللی كشورها در قبال بحران خلیج فارس .122
گفتار چهارم : مصادیقی از نقض معاهدات بین‌المللی در اراضی اشغالی كویت توسط عراق . 125
مبحث پنجم : ابعاد حقوقی اشغال افغانستان توسط آمریكا و متحدانش در ناتو از دیدگاه حقوق بین‌الملل . 128
گفتار اول : حادثه 11 سپتامبر و تأثیر آن در حمله آمریكا و متحدانش در ناتو به افغانستان . 128
گفتار دوم : اقدامات ناتو و موضع‌گیری شورای امنیت در مورد حمله آمریكا به افغانستان .130
گفتار سوم : موارد نقض معاهدات بین‌المللی در زمینه اشغال افغانستان توسط ایالات متحده آمریكا و متحدانش در ناتو . 131
مبحث ششم : اشغال عراق توسط ایالات متحده آمریكا و هم‌پیمانانش . 135
گفتار اول : دلایل تأثیر گذار در حمله آمریكا و متحدانش به عراق 135
گفتار دوم : موضع‌گیری شورای امنیت سازمان ملل متحد ، قبل و بعد از اشغال عراق در جنگ دوم خلیج فارس 138
گفتار سوم : مواردی از نقض معاهدات بین‌المللی حاكم بر اشغال نظامی در عراق .140
1_3_ اشغال عراق و نقض حاكمیت قانونی .140
2_3 _ ایجاد نظم تأمین امنیت در مناطق اشغالی . 141
3_3_ ایجاد بازداشتگاههای غیرقانونی در عراق و شكنجه زندانیان در اینگونه بازداشتگاهها .141
4_3_ استفاده از روشهای غیر مجاز در سركوب قیام‌های مردمی علیه اشغالگران . 142
5_ 3_ تحدید حقوق و آزادیهای مذهب و دینی . 142
6_3_ عدم رعایت اصل حمایت یا اسیر جنگی بودن . 142
7-3- حمله به افراد غیرنظامی به بهانه نظامی بودن . 143
فصل سوم : نتیجه‌گیری كلی 145
منابع و مأخذ 148
دانلود طرح توجیهی پوشال کولر