پایان نامه کارشناسی ارشد رشته حقوق با عنوان مسئولیت غار
چکیده :
عصری كه در آن زندگی می‌كنیم عصر ثانیه‌ها است و در هر لحظه ممكن است جهان متحول گردد. چرا كه با پیشرفت علم و صنعت و شكوفا شدن فنون، اگرچه زندگی را بر انسان آسان كرده است، پیچیدگی های خاص و دشواریهایی را نیز در روابط اجتماعی افراد بوجود آورده است. در این میان، دانش فقه نیز جهت پاسخگویی به مشكلات و مسائل كنونی همگام با رشد و توسعه علم و فنون، توسعه كرده است.
یكی از مهمترین مسائل كنونی كه گریبانگیر جامعه شده، دعاوی مربوط به مسئولیت مدنی است كه موجب گشته است تا در حقوق تنوعی بوجود آید و موجب پیدایش قواعد مسئولیت مدنی گردد. كه یكی از مصادیق نوعی آن، مسئولیت «غاّر» (فریبنده) میباشد.در قانون ایران مادة صریحی در این باره نیست اما، حقوقدانان مسئولیت «غاّر» را تحت عنوان قاعدة «غرور» بررسی كرده‌اند.
این یك اصل عقلایی است كه هر كس در قبال اعمال خودش مسئوول و پاسخگو باشد. گاهی اعمالی كه از انسان سر می زند یا تحت ارادة اوست و ناشی از توافق اراده است كه اثر آن مسئولیت «عقدی» یا «قراردادی» است . و گاهی نیز ممكن است اعمالی كه از انسان سر می زند ناشی از اراده نبوده بلكه ناشی از قانون است و اثری كه از آن حاصل می‌گردد مسئولیت «قهری» یا «الزام خارج از قرارداد» میباشد. كه هر دوی آنها تحت عنوان مسئولیت «مدنی» بررسی می‌گردد. البته پاره‌ای از مسئولیتها نیزبه سبب استفاده از مال یا عمل دیگری حاصل می‌گردد. یكی از مسئولیتهایی كه امروزه مطرح میشود، مسئولیت ناشی از اغواء و خدعه و فریب میباشد كه در مسئولیت مدنی گنجانده شده و بحث و بررسی می‌گردد.
مقدمه
البته، مسئولیت «غاّر» از دیرباز مورد توجه فقیهان بوده و در لابه‌لای آثار خود به ضمان و مسئولیت «غاّر» پرداخته‌اند و برای اثبات مسئولیت «غاّر» به قاعدة «غرور» استناد كرده‌اند. قاعدة «غرور» مانند سایر قواعد از اسباب و موجبات ضمان بوده و فقیهان نیز در جایی كه ضمان قهری مطرح است به مسئولیت «غاّر» تحت عنوان قاعدة «غرور» بعنوان یكی از اسباب مستقل ضمان در كنار قواعدی مثل اتلاف، تسبیب، لاضرر و … پرداخته‌اند.
از آنجاییكه حقوق ایران، به ویژه، قانون مدنی منبعث از فقه امامیه است كه این را می‌توان در اكثر مواد قانون مدنی مشاهده كرد – و با توجه به اصل 167 قانون اساسی ، به عنوان منبع اصلی این رساله مورد توجه قرار گرفته است. در نتیجه، بررسی دیدگاهها و نظرهای فقیهان یك ضرورت است و در واقع فقه امامیه عین حقوق است و در هر جا كه قانون حكمی ندارد از منابع اصلی و رسمی حقوق ایران است.در این رساله نظرهای فقیهان امامیه دربارة مسئولیت «غاّر» - كه تحت عنوان قاعدة «غرور» به آن پرداخته‌اند – بررسی و تحلیل شده است. و در نهایت از دستاوردهای این رساله بررسی مستقل مسئولیت «غاّر» تحت قاعدة «غرور» بوده است.
در حقوق نیز از مصادیق مسئولیت مدنی به آن پرداخته شده و در ضمن آن مبانی نظری كلاسیك حقوق نیز مطرح شده است.از دستاوردهای دیگر رساله بررسی وجوه افتراق یا اشتراك غرور با غرر و تدلیس می باشد كه شناخت وجوه افتراق و اشتراك آنها، به ویژه، با تدلیس ضروری بنظر می‌آمد.در این رساله نوع حكم مستفاد از قاعدة «غرور» نیز پس از بررسی اقسام حكم، مورد توجه قرار گرفته است. از دیگر دستاوردهای رساله، بررسی دو عنصر مادی و معنوی مسئولیت «غار» بوده كه در ذیل هر كدام شرایط آنها مورد بررسی قرار گرفته است.
این رساله با عنوان مسئولیت مدنی «غار» در فقه و حقوق موضوعه، از یك مقدمه و چكیده و در سه فصل تدوین شده است كه در فصل اول آن به كلیات رساله پرداخته شده است كه شامل چهار مبحث میباشد در مبحث اول مسئولیت و اقسام آن را در فقه و حقوق و در مبحث دوم احكام و اقسام آن و در مبحث سوم تعریف و عناصر و نوع حكم مستفاد از غرور و در مبحث چهارم به تفاوت غرور با غرر و تدلیس، پرداخته‌ایم.فصل دوم مدارك و مستندات مسئولیت «غاّر» در فقه و حقوق میباشد كه در دو مبحث به آن پرداخته شده است كه مبحث اول مستندات مسئولیت «غاّر» درفقه امامیه و مبحث دوم مستندات مسئولیت «غاّر» در حقوق ایران را شامل میشود.
در فصل سوم به رابطه مالك با غار و مغرور و مصادیق مسئولیت «غاّر» پرداخته‌ایم. فصل سوم دارای دو مبحث میباشد كه در مبحث اول نظرهای مختلف در رابطه با ارتباط مالك با غار و مغرور و در مبحث دوم مصادیق مسئولیت «غاّر» را بررسی كردیم.و در نهایت، نتایجی كه نگارنده به آنها دست یافته است، بیان شده است.
کلمات کلیدی:
غاّر
مسئولیت
قاعده غرور
مسئولیت غار
رابطه مالک با غاّر و مغرور
مسئولیت كیفری و مسئولیت مدنی
طرح مسأله :
نگارندة در این رساله بدنبال پاسخ دادن به مسائلی بوده كه او را به فكر انداخت تا موضوع مسئولیت مدنی «غاّر» در فقه و حقوق را بررسی كند. عمده‌ترین سوالاتی كه برای نگارنده مطرح بوده عبارتند از:
1- آیا برای اثبات مسئولیت «غاّر» می‌توان به قاعدة «غرور» استناد كرد؟ بعبارت واضحتر، آیا قاعدة «غرور» یك قاعدة مستقل فقهی است تا در مقام اثبات مسئولیت «غاّر» به آن استناد كنیم یا نه؟
2- وجه افتراق یا اشتراك قاعدة «غرور» با قاعدة «غرر» و «تدلیس» در كجاست؟ آیا این عناوین به یك معنا است یا اینكه از هم دیگر متفاوتند؟
3- آیا قاعدة «غرور» در حقوق ایران – كه منبعث از فقه امامیه میباشد – بطور مستقل و صریح بكار رفته است؟ یا اینكه تابع قواعد دیگریست؟
4- رابطة مالك با غاّر و مغرور در صورت اثبات مسئولیت «غاّر» چگونه می باشد؟
- فرضیه‌های تحقیق:
مطالعاتی كه قبل از انتخاب این موضوع بعمل آوردم به دلایل متعددی از طرف فقهیهان در ارتباط با اثبات مسئولیت «غاّر» از قبیل قاعدة «غرور» قاعدة «لاضرر» و قاعدة «تسبیب» ، دست یافتم كه احتمال می‌دادم در فقه امامیه برای اثبات مسئولیت «غاّر» قاعدة مستقل بكار رفته است.دومین فرضیة ما این بود كه غرور با غرر از همه جهات متفاوت است اما، با تدلیس فرقی ندارد چرا كه در اكثر موارد فقیهان تدلیس را در كنار غرور به یك معنا بكار برده‌اند و احادیث وارده در باب تدلیس نكاح را برای اثبات مسئولیت «غاّر» بكار می‌بردند. ولی احتمالی می‌دادیم كه با توجه به كاربرد تدلیس و اثر آن از قاعدة «غرور» متفاوت باشد.
با تتبع و مطالعاتی كه در قانون مدنی ایران انجام دادم به یك مادة برخوردم كه لفظ صریح غرور در آن از طرف قانونگذار بكار رفته بود اما در اصلاحیه 8/10/61 حذف گردیده است (مادة 1036 قانون مدنی). ولی در مواد دیگر قانون مدنی بدون آنكه لفظ صریح غرور بكار رود، منشأ برخی از آنها قاعدة «غرور» میباشد.همچنین، این احتمال وجود داشت كه غاّر و مغرور هر دو باید در قبال مالك ضامن و مسئوول باشند زیرا، كه آلت شمردن مغرور، محال و غیرمعقول است.
فهرست مطالب
فصل اول:كلیات مسئولیت غار 2
مبحث اول: مسئولیت و انواع آن در فقه و حقوق:4
- مفهوم مسئولیت :4
- انواع مسئولیت در حقوق :5
- مسئولیت اخلاقی:5
- مسئولیت حقوقی یا قانونی:5
- مسئولیت قانونی یا حقوقی:6
- مسئولیت كیفری:6
- مسئولیت مدنی :6
- فرق میان مسئولیت كیفری و مسئولیت مدنی:8
- وجه اشتراك مسئولیت كیفری و مدنی:10
- اقسام مسئولیت مدنی:11
قلمرو مسئولیت قراردادی و مسئولیت قهری:13
1- مبنای مسئولیت :17
2- مفهوم خطا یا «تقصیر قراردادی» :19
3- اثبات تقصیر:20
نتیجه:21
- مسئولیت در فقه:22
- معنای لغوی ضمان:24
- معنای اصطلاحی ضمان:24
اقسام ضمان در فقه:25
1- ضمان عقدی:25
2- ضمان قهری:26
مبحث دوم: احكام:26
- احكام :27
- اقسام احكام:28
- احكام عقلی و احكام شرعی:28
- احكام تكلیفی :29
- احكام وضعی:30
احكام امضائی و احكام تأسیسی :30
- احكام امضائی :30
- احكام تأسیس :31
مبحث سوم – تعریف ، عناصر و نوع حكم مستفاد از غرور :31
- معنای لغوی غرور و بررسی مشتقات آن:32
- مفهوم اصطلاحی غرور:36
- نوع حكم مستفاد از غرور :39
نتیجه:42
- عناصر و اركان مسئولیت و ضمان «غار» در فقه و حقوق:42
- عناصر و اركان ضمان و مسئولیت «غار» در فقه:42
- عناصر مادی مسئولیت غار :43
1- عمل خدعه‌آمیز :43
2- ورود ضرر و خسارت:50
1- اصل ثمن:59
ب) زیادت قیمت از اصل ثمن:64
ج) منافی مستوفی :66
د) منافع غیر مستوفی:73
- حكم تلف جزء و وصف از میان رفته:77
- زمان رجوع مغرور به «غار» :80
3- رابطة سببیت:84
- عناصر معنوی مسئولی غار:90
1- علم :91
2- قصد:106
3- فریب خوردگی111
- عناصر مسئولیت غار در حقوق ایران:115
حقوقدان برای تحقق مسئولیت مدنی عناصری را مطرح كرده اند كه باید مسئولیت غار رادرآن عناصر جستجو كنیم115
مفهوم ضرر در حقوق ایران:116
انواع ضررمادی:118
ب:ضرر معنوی :119
-انواع ضرر معنوی120
2- ارتكاب عمل نامشروع:123
3- رابطه سببیت:126
شرایط ضرر قابل مطالبه:128
مبحث چهارم : تفاوت غرور با غررو تدلیس 133
تفاوت غرور با غرر:135
غرر در اصطلاح:135
- اثر غرر:136
مهمترین موارد غرر و خطر عبارتست از:137
تفاوت غرور با تدلیس:139
- تدلیس در لغت:140
- تدلیس در اصطلاح:141
- اثر تدلیس:150
فصل دوم: مدارك مسئولیت غار در فقه و حقوق:154
اثبات مسئولیت غار از روی ادله‌های مختلف155
كتاب:155
2- سنت:158
- روایات مخصوص باب بیع:161
- روایات باب نكاح:167
نتیجه:179
اجماع:185
عقل:187
بنای عقلاء:188
7-قاعده «تسبیب»:194
3- نظریه‌های مختلط و واسطه:207
الف: نظریه كار نامتعارف:207
ب: نظریه «خطر» در برابر انتفاع:208
- منابع غرور در قانون مدنی ایران:211
فصل سوم: بررسی رابطه مالك با غار و مغرور و مصادیق مسئوولیت غار.218
مبحث اول: رابطه مالك با غار و مغرور:218
مبحث دوم: مصادیقِ مسؤلیتِ «غـّار»:222
گفتار اوّل: بیع:222
گفتار دوّم: اجاره:226
گفتار سوّم: عاریه:232
گفتار چهارم: قرض:233
گفتار پنجم: مضاربه:234
گفتار ششم: مزارعه و مساقات:236
گفتار هفتم: جعاله:237
گفتار هشتم: هبه:238
نتایجی كه نگارنده در این رساله به دست آورد، عبارتند از:244
دانلود طرح توجیهی پوشال کولر